Górecko Kościelne - Roztocze

Górecko Kościelne leży w środku Puszczy Solskiej. Jadąc mogłam zatrzymać się na leśnym parkingu i podziwiać przyrodę (to znaczy wrzosy, wrzosy i wrzosy:).

                                          Położony w lesie sztuczny zbiornik z tamą w Górecku Starym.

 Górecko Kościelne zostało lokowane w 1582 roku. W roku 1593 miejscowość została włączona w skład Ordynacji Zamojskiej. W październiku 1648 r. Janowi Sosze z Górecka oraz niejakiemu Rusinowi Kluzowi objawił się sam święty Stanisław, biskup i męczennik. Polecił im wybudować dwie kaplice: nad rzeką oraz w miejscu, gdzie doszło do tego cudownego spotkania. Niebawem zaczęło w Górecku dochodzić do uzdrowień. Wieść o nich szybko rozeszła się po całej okolicy. Mieszkańcy uważali także, że św. Stanisław uratował wioskę przed spaleniem przez Kozaków oblegających Zamość. Po objawieniach wybudowano tutaj 3 kaplice: jedną w miejscu objawienia, drugą nad rzeką Szum, a trzecią w miejscu późniejszego kościoła. 20 lat po objawieniach wybudowano też kościół, jednakże został on zniszczony przez Szwedów na początku XVIII w. W 1768 r. wybudowano obecną, drewnianą świątynię. W roku 1968 kardynał Karol Wojtyła podarował tutejszej parafii relikwie św. Stanisława.

Podczas wojny obronnej Polski w 1939 r. trwały tutaj ciężkie walki między wojskami polskiego Frontu Północnego a oddziałami niemieckimi. W czerwcu 1943 wieś została wysiedlona i sprowadzeni zostali tutaj Ukraińcy, jednakże ci w obawie przed polskimi partyzantami po kilku dniach opuścili wieś. Rok później, w czerwcu 1944 miała miejsce kolejna pacyfikacja Górecka. 1 Brygada Armii Ludowej im. Ziemi Lubelskiej przerwała tu pierścień okrążenia wojsk niemieckich. W lipcu przeprowadzono tutaj kolejną próbę pacyfikacji, jednakże zapobiegli jej polscy partyzanci z AK.

Po zaparkowaniu na przykościelnym parkingu pełnym aut, a nawet autokarów z logo renomowanych biur podróży z całej Polski, pierwsze kroki skierowałam na ... cmentarz:) Najcenniejsze nagrobki reprezentują józefowską szkołę kamieniarską, w randze zabytku jest ich ponad sto.

 

W tym grobie, jednym z cenniejszych ze względu na konstrukcję kolebkową i pionową płytę, w czasie II wojny ukrywano dzwony z kościoła w Górecku.

 

Jest to najstarszy nagrobek na cmentarzu z figurą św. Michała, w którym pochowany jest Michał Wolanin, włościanin.

 

 

Kaplica drewniana "Pod dębami", obecna z l poł. XIX w. Wewnątrz ołtarz z obrazem św. Stanisława. Datuje się go na 1631 r., jednak później został przemalowany. Za obrazem pień sosny, wiązany tradycyjnie z objawieniami Świętego

 

 Kapliczka drewniana „na wodzie” pw. św. Stanisława postawiona w XX w. w miejsce starszej, zniszczonej. Utrzymano w niej oryginalny barokowy wystrój wnętrza. Kapliczkę okala przykryty okapem pomost, znajdujący się bezpośrednio nad wodami Szumu. Pierwsza kaplica w tym miejscu powstała w 1668 r.

Kapliczki Drogi Krzyżowej.

 Aleja Dębowa

Wzdłuż Alei Dębowej znajduje się kilka pracowni malarskich i rzeźbiarskich, gdzie można kupić wyroby artystyczne bezpośrednio od ich twórców.

Roztoczańskie cmentarze - część VI, Nowe Brusno

Cmentarz eweangelicko-grekokatolicki w Nowym Bruśnie położony jest w centrum wsi tuż obok cerkwi. Ma kształt 100 metrowego pasa obsadzonego w części dolnej lipami. Wszystkie nagrobki znajdujące się na nim powstały w lokalnych warsztatach kamieniarskich z wapienia pozyskiwanego w pobliskim kamieniołomie.

Na cmentarzu zachowało się ok. 250 nagrobków, które rozmieszczone są w sposób nieregularny, miejscami tworząc skupiska. Sporą grupę tworzą nagrobki najstarsze z pierwszej poł XIX w., które wykonane są z porowatego wapienia, o formach zbliżonych do krzyża maltańskiego. Osadzone są bezpośrednio w ziemi lub w kamiennych podstawach. Inskrypcje umieszczane są na licu krzyża  w języku ruskim (ukraińskim), z częstym użyciem liternictwa z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Zazwyczaj nie występuje na nich żadna dekoracja rzeźbiarska. 

Do najliczniejszej grupy należą nagrobki pochodzące z pierwszej poł. XX w. Składają się z prostopadłościennej niskiej podstawy, cokołu i krzyża. W niektórych przypadkach nagrobki zwieńczone są rzeźbami figuralnymi. Często posiadają bogatą dekorację rzeźbiarską (np. motywy floralne i solarne) i figuralną (postaci Chrystusa Ukrzyżowanego i dwóch Marii pod krzyżem). Inskrypcje w języku ukraińskim, a także polskim, umieszczone są na tablicach osadzanych w płycinach lub bezpośrednio na płaszczyźnie płycin.

Nagrobki ewangelickie skupione są wzdłuż wschodniej granicy cmentarza. W przeciwieństwie do pozostałych, zwrócone są one w kierunku zachodnim. Wykonane są z monolitu wapiennego, a rozszerzający się ku dołowi trzon nagrobka zwieńczony jest trapezem. Ich forma wynikać może z doktryny kalwińskiej, która wyłączała z użycia wszystkie emblematy i „artefakty” religijne - w tym krzyże. Prawdopodobnie dlatego na tym obszarze, zamiast uniwersalnych „maltańskich” krzyży dla nagrobków kalwińskich wypracowano wyżej nadmienioną formę. Na licach nagrobków umieszczone są inskrypcje w języku niemieckim, często zapisane tzw. szwabachą.

Drewniana cerkiew p.w. św. Paraskewii należy do najstarszych w okolicy. Data jej budowy nie jest jednoznacznie ustalona. Podaje się rok 1676, 1713, 1753 lub 1790. W 1873 r. do świątyni dobudowano zakrystię, a w 1906 r. została przebudowana. Pierwotnie nad babińcem znajdowała się kaplica z galerią arkadową od zewnątrz. Cerkiew jest budowlą trójdzielną, a każda z części jest nakryta dużą kopułą z latarnią. Od czasu wysiedlenia Ukraińców świątynia nie była użytkowana. Obecnie jest ładnie odbudowana i zakonserwowana.

Roztoczańskie cmentarze - część V, Stare Brusno, Podkarpacie

Stare Brusno to już Podkarpacie. Niegdyś jedną z najstarszych, największych i najbardziej dochodowych wsi starostwa lubaczowskiego, z dużym dworem. Z miejscowością związane są dwie postacie: ob. św. Brat Albert Chmielowski oraz bł. Siostra Maria Bernardyna Jabłońska.

Cmentarz grekokatolicki w Starym Bruśnie w czasie istnienia starej wsi znajdował się w jej centrum, teraz porasta go las, a do zabudowań jest spory kawałek. Ma powierzchnię 0,26 ha. Znajduje się na nim około 300 nagrobków, które gęsto pokrywają teren nekropolii. 

Najstarsze krzyże mają prostą formę krzyży równoramiennych z prymitywnie wykonanymi inskrypcjami. Późniejsze krzyże i rzeźby mają często dużo bardziej wyszukane formy. Charakterystycznym motywem pojawiającym się na bruśnieńskich krzyżach jest stylizacja na krzyże drewniane z rzeźbieniami kory dębowej, słojami drewna na poprzecznych belkach, oraz oplatającym belki bluszczem. Najbardziej znane rodziny kamieniarzy to Kuźniewicze, Pidhoreccy, Lubyccy, Zaborniacy, Sacharkowie i Birnbachowie. 

W Bruśnie Starym istniało kilka cerkwi pod wezwaniem św. Paraskewii. Na początku XIX w. dokumenty rejestrują cerkiew drewnianą. Ostatnia, murowana, zbudowana została w 1906 r., a zniszczona w nieznanych okolicznościach po deportacjach Ukraińców przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1944-1947. Obecnie w tym miejscu jest tylko cerkwisko z pomnikiem.

W niedalekiej odległości od grekokatolickiego cmentarza jest wodospad oraz bunkier pozostały po fortyfikacjach linii Mołotowa.