Najważniejszym zabytkowym obiektem historycznym w Puławach jest Dwór Czartoryskich. Pierwszy pałac powstał w XVII z inicjatywy Lubomirskich, potem był kilka razy przebudowywany po zniszczeniach wojennych, a na przełomie XVIII i XIX wieku w jego posiadanie weszli Czartoryscy. Adam Kazimierz Czartoryski był bardzo wykształcony, stworzył w majątku centrum życia kulturalnego i politycznego (był też posłem na Sejm) oraz namiastkę Ojczyzny, pozostającej wówczas pod zaborami. Izabela Czartoryska w majątku puławskim założyła w 1801 roku pierwsze w Polsce muzeum. W obecnych zbiorach są eksponaty zgromadzone przez księżnę oraz jej wnuka Władysława Czartoryskiego.
We wnętrzach pałacu książąt Czartoryskich prezentowane są eksponaty gromadzone od końca XVIII wieku po drugą połowę wieku XIX. Pochodzą one nie tylko z kolekcji księżnej Izabeli, ale również z bogatego zbioru jej wnuka, księcia Władysława Czartoryskiego, który nabywał dzieła sztuki przebywając na emigracji w Paryżu. Wśród prezentowanych eksponatów można zobaczyć wysokiej klasy malarstwo, militaria, rzemiosło artystyczne czy pamiątki o charakterze historyczno-sentymentalnym.
W parku otaczającym zabudowania pałacowe znajdziemy jeszcze dwie interesujące budowle. Pierwsza z nich to Domek Gotycki. Powstał według projektu Chrystiana Piotra Aignera na fundamentach dawnego barokowego pawilonu ogrodowego zniszczonego przez wojska rosyjskie w 1794. Postawiony został w celu ulokowania w nim kolekcji sztuki światowej. Po upadku powstania listopadowego i konfiskacie dóbr Czartoryskich przez rząd carski, większość elementów kamiennych umieszczonych w ścianach została przez Rosjan usunięta i zniszczona. W 1869 roku rosyjski minister oświaty Dmitrij Tołstoj polecił usunąć wszelkie świadectwa polskości, a wartościowsze rzeczy wywieźć do Petersburga, w tym 24 głowy wawelskie, które wróciły do Polski dopiero po 1921 roku i znajdują się na Wawelu.
Obok Domu Gotyckiego znajduje się kamienne źródełko oraz kopia romantycznego posągu Tankred i Klorynda, grupa rzeźbiarska z białego marmuru, wykonana we Florencji na zamówienie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego pod koniec XVIII wieku, ukazująca moment śmierci Saracenki Kloryndy na rękach kochającego ją krzyżowca Tankreda, który wcześniej, nieświadomy, z kim walczy, zadał jej śmiertelne rany. Napis na pomniku głosi: ”Giniesz, śliczna Kloryndo, od miłosnej dłoni, a twój Tankred nad własnym zwycięstwem łzy roni”. Przewieziony do Puław posąg był ustawiony w ciągu jednej nocy przed oknami pałacowymi jako prezent na imieniny księżnej Izabeli.
Niżej: Świątynia Sybilli, najważniejszy dla Puław obiekt historyczny, wzniesiony przez Christiana Piotra Aignera w latach 1798-1801 na wzór świątyni Westy w Tivoli koło Rzymu. Budynek w kształcie rotundy, otoczony korynckimi kolumnami, został przeznaczony przez księżnę Czartoryską na miejsce przechowywania pamiątek narodowych, gdzie gromadzono pamiątki związane z historią Polski, eksponaty rycerskie i militaria. Celem muzeum miało być pielęgnowanie wiedzy o dawnej świetności Rzeczpospolitej – świadczy o tym napis widniejący nad wejściem Przeszłość -Przyszłości. Rok 1801, w którym otwarto zbiory pamiątek narodowych, uważa się za datę powstania pierwszego polskiego muzeum.
W kompleksie pałacowo-parkowym jest jeszcze kilka innych ciekawych obiektów, najlepiej przyjechać i samemu zwiedzić:)
