wtorek, 12 lipca 2022

Wąwóz Homole i kościół w w Jaworkach

Wąwóz Homole  to rezerwat przyrody obejmujący skalny wąwóz Homole oraz Czajakową Skałę i boczną część dolinki Koniowskiego Potoku w Małych Pieninach. Założony w 1963 rezerwat im. Jana Wiktora ma powierzchnię 58,6 ha i położony jest na obszarze miasta Szczawnica w miejscowości Jaworki. Głównym celem jego powstania była ochrona krajobrazu i cennych osobliwości przyrody nieożywionej i ożywionej. Wąwóz ma długość ok. 800 m i wcina się w północne stoki Wysokich Skałek, tworząc głęboki kanion o bardzo stromych ścianach dochodzących do 120 m wysokości.  Powstał w wyniku tektonicznych fałdowań w górnej kredzie. Dużą rolę w jego wyżłobieniu odegrał również płynący nim potok Kamionka. Tworzy on w wąwozie kaskady, szczególnie wiosną i jesienią po opadach, a jego koryto zawalone jest wielkimi głazami. Przejście wąwozem można połączyć z piknikiem na polanie na jego końcu lub z obiadem w sezonowej restauracji na początku szlaku. 











Niedaleko stąd do wsi Jaworki. W Jaworkach, u stóp Opołty (646 m n.p.m.) stoi klasycystyczny Kościół św. Jana Chrzciciela przerobiony z cerkwi grekokatolickiej, wybudowany w 1798 roku (wcześniej w tym miejscu stał drewniany kościół z 1680 roku, który spłonął w pożarze). Prezbiterium skierowane jest w kierunku Jerozolimy. Białą elewację kościoła, przykrytą spadzistym blaszanym dachem, urozmaicają dwie wieże. Większą z nich, frontową, zdobi zegar oraz miedziany hełm.




We wnętrzu kościoła dominuje tradycyjny greckokatolicki ikonostas z wizerunkami Marki Boskiej oraz św. Mikołaja. W samym centrum ikonostasu znajdują się Carskie Wrota. Ikonostas pełnił nie tylko funkcję estetyczną, ale także ważną rolę obronną. W razie najazdu na kościół żołnierze potrzebowali kilku sekund więcej, aby dotrzeć do ołtarza. To dawało duchownemu sprawującemu liturgię dodatkowy czas na to, aby mógł on spożyć Ciało i Krew Chrystusa i tym samym uchronić je od zbezczeszczenia.


Na terenie kościoła znajduje się ostoja nietoperzy podkowców małych, licząca około 200 osobników. Zamieszkują one poddasze, które zostało wyremontowane i przystosowane dla nietoperzy dzięki wsparciu z funduszy unijnych. Podkowiec mały jest rzadkim, zagrożonym wymarciem gatunkiem nietoperza, jednym z najmniejszych występujących w Polsce. Jego długość ciała wynosi do 4 cm a maksymalna rozpiętość skrzydeł to 2,5 cm. Waży zaledwie 3,5-10 g. Długość życia podkowca małego wynosi 3-4 lata, choć zdarzają są osobniki, które żyją znacznie dłużej (najdłużej żyjący udokumentowany osobnik żył ponad 29 lat!).

Przy kościele znajduje się mały cmentarz, niektóre nagrobki pochodzą z końca XIX wieku. Napisy wykonane są cyrylicą.  Jaworki wraz z Białą i Czarną Wodą oraz Szlachtową tworzyły enklawę zamieszkałą przez ludność ruską, dlatego tereny te nazywano Rusią Szlachtowską. Mieszkańcy tych terenów napłynęli przez grzbiet Małych Pienin z pogranicza dzisiejszej Słowacji, gdzie już w XIV w. istniały wsie ruskie. 

 Na przełomie lat 1946/1947 w ramach akcji „Wisła”, miejscową ludność  uznaną za sprzymierzeńców nacjonalistów ukraińskich z UPA  wysiedlono na te­reny zachodniej Polski. Obecni mieszkańcy Jaworek napłynęli w większości z Pod­hala i Beskidów.