czwartek, 7 lipca 2022

Rejowiec - Lubelszczyzna

Pierwszą miejscowością na obecnym terenie Rejowca było Kobyle, którego nazwa wiążę się z jego pierwotną funkcją osadników, zajmujących się hodowlą klaczy podróżnych na potrzeby starostwa chełmskiego. Jego założycielem był prawdopodobnie Paweł Kierdejowicz zwany Chełmczykiem (jego ojciec pełnił funkcję kasztelana chełmskiego) pierwszy spadkobierca majętności kobylskiej. Dobra kobylskie nabył od rodziny Kierdejowczów Andrzej Róża z Borszowic Boryszewski (ok. 1435-1510), w końcowych latach życia arcybiskup gnieźnieński. Po krótkim nimi zarządzaniu zapisał je swojej bratanicy Bogumile z Boryszewskich Kościeniowej, która przekazała ten dział ziemski  swej jedynej córce Zofii - późniejszej żonie Mikołaja Reya. Po ślubie przyszłego pisarza z Zofią Kościeniówną w grudniu 1531 roku, włość kobylska przez kilka lat dzierżawiona była miejscowym dziedzicom okolicznych dóbr. Jednakże już w roku 1540, Mikołaj wraz z żoną osiedlił się w Kobylem. Rzeczywistą właścicielką dóbr kobylskich była zatem  Zofia z Koscieniów Reyowa. To za jej  przyzwoleniem Mikołaj Rey na północnej granicy tych dóbr posadowił w roku 1542 – na prawie wołoskim - wieś Sawczyn, zasiedlając ją głównie osadnikami rusińskimi. Akt lokacyjny tej wsi, przemianowanej w późniejszym czasie na Wereszcze Szlacheckie alias Reyowe, dziś znane jako Wereszcze Małe, Rey sporządził w języku polskim, co wówczas było ewenementem w skali kraju.

Ambicją samego poety było jednak założenie miasta własnego imienia; jego starania zostały uwieńczone powodzeniem: w dniu 4 maja 1547 r. odebrał on z rąk króla Zygmunta Starego przywilej lokacyjny, zezwalający przyszłym mieszkańcom Rejowca na organizowanie dwóch jarmarków rocznie (24 czerwca i 29 września) oraz cotygodniowych środowych targów lokalnych. Miasteczko rozwijało się jednak wolno, a próby lokowania w nim kupców żydowskich nie udały się. Na domiar złego pod koniec 1563 roku lub w początkach przyszłego Rejowiec został doszczętnie spalony i była to prawdopodobnie zemsta za zburzenie przez Reya kościoła rzymskokatolickiego w Popkowicach niedaleko Urzędowa.

Wbrew temu, co sadzono do niedawna, po przejściu na kalwinizm Rey nie założył w Rejowcu zboru; w tym względzie ograniczył się do innego, lokowanego przez siebie miasteczka, Oksa w Małopolsce. Tam prawdopodobnie został pochowany, tym bardziej, że rejowieccy mieszczanie byli wyznania głównie – jeśli nie wyłącznie – prawosławnego,  utrzymując dwie cerkwie (w Rejowcu i Kobylem). Rey tą decyzją uniknął z poddanymi wyznaniowej konfrontacji. Po śmierci poety majętność kobylska przeszła ostatecznie, po rodzinnych uzgodnieniach, w ręce syna, także Mikołaja. 

Przybyszy wita w centrum miasteczka (prawa  miejskie przywrócono w 2017 roku) pomnik poety Mikołaja Reja.



Mijały wieki...

20 stycznia 1758 r. w Podhorcach dokonano transakcji sprzedaży włości rejowieckiej Annie z Mierów Wolskiej, wdowie po Józefie Wolskim za 252 tysiące złotych, co w kontekście jej realnej wartości było ceną wygórowaną. Znaczna część budynków dworskich znajdowała się bowiem w stanie ruinacji. W ponad rok od tej transakcji Anna Wolska wyszła powtórnie za mąż za Wiktoryna Zaleskiego, starostę boreckiego. W tym samym roku małżeństwo Zaleskich otrzymało od króla Augusta III Wettyna przywilej organizowania w Rejowcu sześciu jarmarków rocznie. Przyczyniło się to do rozwoju miasteczka, mimo trzech groźnych pożarów (w latach 1768, 1770 i 1776 - pożar totalny). W rok po pożarze Zaleski, mając na względzie szybki rozwój miasteczka, nadal starozakonnym prawo produkcji gorzałki i piwa oraz sycenia miodu, a także handlu jakimkolwiek towarem. Najprawdopodobniej w latach 1780-1782 na miejscu dawnego dworu, po części murowanego, Wiktoryn Zaleski wraz z żoną wznieśli istniejący do dzisiaj pałac Kobyle.






Niżej: Kościół świętego Michała Archanioła – rzymskokatolicki kościół cmentarny należący do parafii św. Jozafata Kuncewicza. 



Świątynia została wzniesiona jako cerkiew unicka. Powstała na miejscu poprzednich drewnianych świątyń z 1619 i 1720 roku. Obecna cerkiew została wybudowana w latach 1796-1802 i ufundowana przez Wiktoryna Zaleskiego (dokończył ją Józef Ossoliński). W 1875 roku, wskutek likwidacji unickiej diecezji chełmskiej została zamieniona na cerkiew prawosławną. W 1919 roku budynek został zrewindykowany na rzecz Kościoła rzymskokatolickiego. W latach 1941-1944 budowla ponownie należała do prawosławnych. Była gruntownie restaurowana około 1830 roku, oraz po zdewastowaniu pod koniec II wojny światowej w 1990 roku. 

Z  dniem 2 lipca 1874 r. Rejowiec przeszedł w całości w ręce Marii z Orsettich księżnej Woronieckiej. Ta, po wyjściu za mąż za Stanisława hr. Łubieńskiego, wniosła mu w posagu posiadany klucz rejowiecki, on zaś dokonał sprzedaży otrzymanej majętności Józafatowi Budnemu za sumę 219 tys. rubli. To za sprawą tego właściciela Rejowiec rozpoczął swój nowy, gospodarczy rozwój, zaczął rozwijać się przemysł, powstała cukrownia i gorzelnia oraz młyny. To dzięki fundacji Józafata Budnego w latach 1906-1907 budowano w Rejowcu kościół w stylu neogotyckim.


Obecnie istnieje Rejowiec i Rejowiec Fabryczny.
Tak wygląda centrum Rejowca, niezbyt rewelacyjnie:)





Natomiast Rejowiec Fabryczny to blokowisko i cementownia.



Te drzewa na pierwszym planie są naprawdę duże:) Trzeba się nieco skupić, aby ogarnąć, że cementownia to ogromy potwór i kolos:)

Na obrzeżu miasteczka odwiedziłam lawendowe pole, piękne! Miły akcent na zakończenie jednodniowego pobytu w Rejowcu.