Bielsk Podlaski - zabytkowe cmentarze

Jedną z najstarszych zabytkowych nekropolii na terenie Bielska Podlaskiego jest cmentarz, który znajduje się między ul. Dubiażyńską i ul. Wojska Polskiego. Jest to  nekropolia wielowyznaniowa, oddająca wielokulturowy charakter i przeszłość miasta. Wytyczona została przez władze pruskie w 1797 r., które nakazywały przeniesienie cmentarzy poza teren zabudowany. Wiek cmentarza w Bielsku Podlaskim stawia go w rzędzie najstarszych, czynnych nekropolii w Polsce.

Cmentarz podzielony był na kwatery: protestancką, katolicką, unicką i prawosławną. Całość została okopana rowem. Po 1839 r. część unicką zagospodarowali wyznawcy prawosławia, a luterańską katolicy. Po I wojnie światowej południowo-zachodni fragment cmentarza (obecnie prawosławny) od ul. Wojska Polskiego przekształcono na początku ostatniego ćwierćwiecza XIX w. w kwaterę żołnierską. W następnych dziesięcioleciach kwatera była sukcesywnie zajmowana pod pochówki „cywilne”. Pozostało zaledwie kilka nagrobków oficerów i członków ich rodzin.

Obecnie z cmentarzem wyznaniowym prawosławnym, od strony ul. Wojska Polskiego sąsiaduje cmentarz wojenny poległych w czasie II wojny światowej, natomiast od strony ulicy Dubiażyńskiej – cmentarz komunalny. 

 

W głębi Mauzoleum Ofiarom Barbarzyństwa 15 lipca 1943 roku. Zostało wzniesione w 1947 roku dla upamiętnienia niewinnie rozstrzelanych przez hitlerowców mieszkańców Bielska Podlaskiego w dniu 15 lipca 1943 roku w Lesie Pileckim.

Neoklasycystyczna kaplica cmentarna świętego Wincentego aPaulo zbudowana została w latach 1859-1860  z inicjatywy proboszcza bielskiego, księdza Antoniego Aklińskiego. 

Grobowiec rodziny Kamieńskich. 

            

Cerkiew Świętej Trójcy - pierwszą drewnianą cerkiew Świętej Trójcy ufundowała królowa Bona. Zbudowano ją między 1533 a 1556 rokiem w dzielnicy Nowe Miasto. Nieremontowana, w 1774 roku uległa zawaleniu. Odbudowano ją na przełomie osiemnastego i dziewiętnastego wieku. W 1852 roku nieczynną świątynię z terenu miasta przeniesiono na cmentarz miejski. 

                                      

Na kurhanie ustawiono ażurowy krzyż. Po stronie południowej 2 groby - żołnierza AK o pseudonimie "Witek" oraz symboliczny żołnierzy nieznanych. 

Mogiła furmanów pomordowanych 31 stycznia 1946 r. koło wsi Puchały Stare przez Oddział  Zbrojnego Podziemia PAS-NZW kapitana Romualda Rajsa. Kapitan Romuald Rajs, pseudonim Bury, żołnierz wyklęty, kawaler Virtuti Militari, zbrodniarz. Jedni uważają go za bohatera, inni za winnego śmierci dziesiątek cywilów. Walczył o wolność Polski, jednocześnie strzelał do niewinnych i palił ich domy. Motywacją do działań Burego była walka z komuną i czystki etniczne.

„Bury” ponosi odpowiedzialność za szereg zbrodni wojennych. Z jego rozkazu rozstrzeliwano jeńców litewskich. Po wojnie dowodzony przez niego oddział spacyfikował szereg wsi na Podlasiu, dokonując zbrodni przeciwko ludności cywilnej narodowości białoruskiej, wyznania prawosławnego, m.in. w Puchałach Starych, w Zaleszanach oraz we wsiach Zanie, Szpaki i Końcowizna (1946). W Puchałach przeżył to zdarzenie Prokop Iwacik, który opowiadał później, że po odczytaniu wyroku „w  imieniu Rzeczpospolitej” „żołnierze rzucili się na furmanów, ściągnęli z nich ubrania, razem z bielizną (…) zaczęli mordować furmanów, bijąc ich obuchami siekier i kłonic wziętych z furmanek po głowach”. Po wszystkim „Bury” miał dodatkowo nakazać zmasakrowanie twarzy pomordowanych tak, żeby ich rodzone matki nie poznały.” W latach 2002–2005 Instytut Pamięci Narodowej przeprowadził śledztwo w sprawie czynów popełnionych przez „Burego”, które wykazało, że jego działalność nosi znamiona ludobójstwa na prawosławnej społeczności białoruskiej w powojennych granicach Polski.

Cmentarz wojenny żołnierzy Armii Radzieckiej i mogiła żołnierzy Wojska Polskiego poległych w walkach o wyzwolenie ziemi bielskiej w okresie II wojny światowej. 

„Polska Droga Krzyżowa 1772-1989” – 14 tablic upamiętniających wydarzenia z historii Polski.

Najokazalszy grobowiec zbudowany w formie kaplicy. Spoczywa tu rosyjski pułkownik Mikołaj Ehrn, zmarły w 1894 roku, dowódca 62 suzdalskiego pułku piechoty.

 

Po wyjeździe z miasteczka zatrzymuję się jeszcze w lesie, w uroczysku Osuszek, w miejscu, gdzie 15 lipca 1943 Niemcy zamordowali 49 przedstawicieli inteligencji bielskiej w Lesie Pilickim. Las Pilicki stał się miejscem kaźni dla większej ilości ofiar. Łącznie w latach 1941-1944 Niemcy zamordowali tam prawie tysiąc osób, w tym także dzieci. Cześć ciał, w tym ofiary z 15 lipca 1943 roku, ekshumowano i przeniesiono na pobliski cmentarz.

Co roku w tym miejscu w rocznicę mordu odbywają się uroczystości poświęcone pamięci ofiar.

Podlasie

Nie lubię podróżować zimą, ale znalazłam się na Podlasiu właśnie o tej porze roku. Brak aparatu, niska temperatura, szarość otoczenia, siąpiące "coś" z nieba nie sprzyjały zwiedzaniu i kontemplowaniu otoczenia. Od dawna jednak chciałam zobaczyć cerkiew w Dubiczach Cerkiewnych, więc zboczyłam nieco z drogi, aby ją obejrzeć. Była zamknięta, więc oględziny ograniczyły się do podziwiania bryły budowli i odwiedzenia cmentarza.

Cerkiew nie jest stara, za rok będzie miała 80 lat, ale jest wpisana do rejestru zabytków. Poprzednie cerkwie (pierwsza z XVI w) zostały spalone lub zburzone, ostatnia w czasie II wojny. Widać wyraźnie trójdzielność tego orientowanego obiektu. Zgodnie z najstarszą tradycją Mesjasz ma nadejść od Wschodu (łac. oriens): „Albowiem jak błyskawica zabłyśnie na wschodzie, a świeci aż na zachodzie, tak będzie z przyjściem Syna Człowieczego” (Mt 24,27) Zatem ołtarz jest od wschodu (czyli orientowany - na Orient czyli wschód, może na Konstantynopol:), w środku kwadratowa nawa, a nad kruchtą wieża-dzwonnica.

Zachwycający niebieski kolor oznacza, że cerkiew poświęcona jest Matce Bożej (lub Archaniołowi Michałowi.)

Obok cerkwi zachowały się stare nagrobki, które niegdyś otaczały dawną cerkiew unicką z XVII wieku, która spłonęła w czasie II wojny światowej.

 

W odległości około 150 m położony jest XIX-wieczny cmentarz prawosławny.

 

Co roku w pierwszą sobotę po 12 lipca w Dubiczach odbywa się święto "Na Iwana na Kupała", na które zjeżdżają tysiące ludzi z Polski i Białorusi, warto zapamiętać tę datę:)

14 km dalej wjeżdżam do wsi Nowoberezowo, gdzie są aż dwie cerkwie. Jedna to murowana Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego – prawosławna, budowana w latach 1873–1876.

I druga drewniana to także prawosławna Cerkiew pod wezwaniem św. Apostoła Jana Teologa zbudowana w 1771 roku na planie prostokąta jako świątynia unicka. Jej fundatorką była Izabela Branicka, siostra króla Stanisława Augusta.

Co wieś, to cerkiew, tygodnia by nie starczyło, a ja mam 2-3 godziny:)

Ryboły. Tu oglądam prawosławną Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana zbudowaną w latach 1873 do 1877 na miejscu dawnej drewnianej cerkwi unickiej. Przed I wojną światową wyposażenie zostało ukryte, a cerkiew zamknięta. W wolnej Polsce wznowiono obrządek prawosławny i doposażono świątynię. II wojnę przetrwała bez strat, przez całą wojnę była czynna i odbywały się tu  nabożeństwa prawosławne.  We wnętrzu znajduje się Rybołowska Ikona Matki Bożej z XVII wieku, czczona lokalnie najpierw przez unitów, potem przez prawosławnych, którym unickie pochodzenie ikony wcale nie przeszkadza:). No i w sumie nie powinno to dziwić, matka Boga była jedna:)

W Rybołach na cmentarzu, wykorzystując drewno z poprzedniej rozebranej cerkwi w  1873 roku wybudowano prawosławną Cerkiew pod wezwaniem św. Jerzego. Poważnie ucierpiała w czasie walk niemiecko-radzieckich w końcu czerwca 1941. Renowacja cerkwi miała miejsce w latach 60-tych i ponownie w latach 90-tych XX wieku, nadal czynna.

Boćki, dawne miasto prywatne na prawach magdeburskich z początków XVI wieku to teraz wieś. Wyróżnia ją klasycystyczna cerkiew prawosławna pw.  Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, która ma ...dwie wieże. Ma, bo miał to być kościół katolicki. Budowę z fundacji Joachima Karola Potockiego rozpoczęto w 1765 r., ale zanim dobiegła końca, już pod zaborem, w 1828 r., władze carskie przeznaczyły ją na cerkiew. Jest to jedyna na terenie Podlasia prawosławna murowana cerkiew dwuwieżowa. W czasie II wojny światowej, gdy na skutek niemieckiego ostrzału zawaliły się obie wieże i dach, cerkiew została prowizorycznie zrekonstruowana. Pierwotny wygląd obiektu przywrócono w czasie gruntownej renowacji w latach 1999–2002 wraz z obydwiema wieżami.